Şehr-i Lygos

Kuşbakışı Byzantion [1]

LYGOS, yönetim sistemleri ve ürettiği çözümlerle geleceği şekillendirmeyi hedeflemekte... tıpkı ismini aldığı ebedi kentin dünya tarihini şekillendirdiği gibi! Peki neresiydi bu büyük kent?

Romalı tarihçi Yaşlı Plinius’a göre Lygos, M.Ö. 13. yy civarında kurulmuş bir Trakya kolonisiydi. İki denizin birleştiği yerde bulunan bu şehir, önemli ticaret yollarının da üstündeydi ve çok büyük bir gelecek vaadediyordu. Ne var ki, Akdeniz havzasını kasıp kavuran Ege Göçleri ve Tunç Çağı’nın Çöküşü bu Trakya kolonisini de yuttu... ancak bundan 600 yıl sonra Atina yakınlarındaki liderleri Byzas önderliğinde Megara’dan gelen bir grup kolonist, Lygos’un olduğu yere, onun kaldığı yerden devam edecek şehrin temellerini attılar ve bugünkü İstanbul’un Sarayburnu’nun olduğu yere M.Ö. 657’de Byzantion’u kurdular.

Efsaneye göre şehri kurmadan önce Byzas Delphi kentindeki Apollo kâhinine danışır. Kâhin şehrini “körler ülkesinin karşısına” kurmasını söyler. Ne var ki Byzas bunun ne anlama geldiğini anlayamaz. Ancak Boğaz’a gelip de Boğaz’ın Asya yakasında bugünkü Kadıköy’de kurulu Khalkedon kentini görünce, pek çok açıdan çok daha üstün olan ve eskiden Lygos’un da bulunduğu tepede bir şehir kurmamış olduklarını görür; böylece ‘Körler Ülkesi’ Khalkedon’un karşısına kendi kenti Byzantion’u kurar.

Konstantinopolis Haritası [2]

Bir Eski Yunan kolonisi olan Byzantion Karadeniz kıyısındaki şehirlerle Ege kıyılarındaki ve Yunanistan’daki şehir devletlerinin deniz ticaret yollarının tam ortasında bulunması nedeniyle çok kısa sürede büyük ve zengin bir kent hâlini almıştı. Pers ve Büyük İskender savaşlarından da asgari biçimde etkilenmişti; her iki devletten de bağımsız kalmayı başarmıştı. Ne var ki Roma İmparatorluğu’nda taht mücadelesi yaşandığı bir dönemde, Septimius Severus’a karşı Pescennius Niger’ın tarafında yer alması ve Severus’un M.S. 196’da Byzantion’daki savaşı kazanmasının bedelini şehir ağır bir yıkıma uğrayarak ödedi. Ancak Severus, kısa süre içinde şehri, sınırlarını genişleterek yeniden inşa etti ve eski görkemine kavuşmasını sağladı. Bugün Sultanahmet Meydanı olarak bilinen yerdeki şehrin ünlü Hipodrom’unu inşa ettiren odur.

Süleymaniye Camii, İstanbul [3]

İkinci bir yıkıma İmparator Konstantin’in rakibi Licinius’a karşı verdiği mücadele sırasında uğradı. Ancak Konstantin, şehri yeniden inşa etmenin ötesine geçerek, orayı İmparatorluğunun başkenti hâline getirdi. Roma gibi yedi tepenin üstünde bulunan kentin surlarını bir kez daha genişletti, hatta şehre Yeni Roma (Nea Roma) adını verdi (11 Mayıs 330). Bu isim çok tutmadı. İnsanlar onun yerine şehri yeniden kuran Konstantin’in adıyla anmaya başladılar: Konstantinopolis. İlk Ayasofya Kilisesi de bugünkü yapının olduğu yerde yine onun zamanında inşa edildi.

Roma ikiye bölünüp Batı yarısı yıkıldıktan sonraki 1,000 yıl boyunca Konstantinopolis dünyanın en büyük kentlerinden biri oldu. Roma’nın 30,000, Paris’in 10,000 nüfuslu olduğu 7. yy’da şehrin nüfusu bir milyonu aşmaktaydı. Haçlı orduları 12 Nisan 1204’te şehri yağmalayana kadar da bu durum çeşitli iniş çıkışlara rağmen böyle devam etti; bu ebedi kenti ele geçirmek için onlarca halk 40’tan fazla kez şehri kuşattı, ancak hiçbirisi içeri giremedi. 1204’teki yıkımdan sonra kent 1453’te Osmanlı Türklerinin eline geçinceye kadar bir kasaba büyüklüğünde, eski ihtişamının gölgesinde yaşadı. Osmanlı’nın şehri ele geçirmesiyle kent yeni bir altın çağa girdi. Bizans anıtlarının yanına Osmanlı anıtları şehri süsledi. Bir İmparatorluk başkenti olmanın doğal sonucu olarak ihtişamına yeniden kavuştu.

İmparatorluğun sona erip Cumhuriyetin ilânıyla birlikte, ülkenin göz bebeği olan İstanbul, Türkiye’nin modern yüzünün de bir yansıması oldu. Ortadoğu ve Balkanlar’ın en kozmopolit kenti olan, bu büyük bölgenin en cazip finans merkezi olan İstanbul, şimdi yeniden Lygos’a evsahipliği yapıyor... bir kez daha geleceği şekillendirme hedefiyle yola çıkan yepyeni bir LYGOS’a!

Levent, İstanbul [4]

[1] (http://www.arkeo3d.com/byzantium1200)
[2] (http://www.arkeo3d.com/byzantium1200)
[3] (en.wikipedia.org/wiki/Suleymaniye_Mosque)
[4] (http://www.worldturkey.com/gallery/data/media/71/levent010.jpg)